زاها حدید یکی از معروف ترین و برجسته ترین معماران معاصر است که آثار به یاد ماندنی بسیاری را از خود به یادگار گذاشته است. بر طبق نظر بسیاری از کارشناسان و معماران مشهور دنیا، او با طراحی و سبک معماری منحصر به فرد خود هویتی جدید و باشکوه به صنعت معماری داده است تا جایی که روزنامه گاردین، زاها حدید را به عنوان ملکه منحنی ها معرفی می کند. در این سری از مقالات زنان قدرتمند هنر قصد داریم با حقایق جالبی از زندگی این معمار مشهور بریتانیایی آشنا شویم و دستاوردها و موفقیت های او را بررسی کنیم.
بیوگرافی زاها حدید
زاها حدید Zaha Hadid یک معمار عراقی- بریتانیایی و اولین زن عرب بود که جایزه معتبر معماری پریتزکر را دریافت کرد. او به دلیل طراحی های بسیار رسا که با فرم های سیال گسترده از نقاط پرسپکتیو متعدد مشخص شده بود شناخته می شود. هم چنین او از پیشگامان در سبک های معماری آوانگارد به شمار می آید.
او که در سطح بین المللی به دلیل سبک های تجربی و طرح های نوآورانه اش شهرت دارد، مغز متفکر طراحی های مرکز آبزیان المپیک 2012 لندن و موزه هنر برود در ایالات متحده بوده است. او در بغداد در خانواده ای ثروتمند به دنیا آمد و در مدارس شبانه روزی در انگلستان و سوئیس تحصیل کرد.
زها حدید مدرک ریاضیات خود را از دانشگاه آمریکایی بیروت اخذ کرد و سپس برای تحصیل در مدرسه معماری لندن (AA) راهی لندن شد. او در این دانشگاه از دروس استادانی همچون رم کولهاس، الیا زنگلیس و برنارد شومی بهره برد.
او بعد از فارغ‌التحصیل شدن از دانشگاه با استاد اسبق خویش رم کولهاس در دفتر معماری او. ام. ای به کار مشغول شد و در سال ۱۹۷۷ عضوی از آن شد.
او از همان سال‌های ابتدایی ورود به بازار کار، نام خود را با طراحی‌های انقلابی مشهور کرد.
طرح‌های حدید در ژورنال‌ها و مجلات متنوع معماری منتشر می‌شدند.
اگرچه طراحی‌های اولیه‌ی او با استقبال بالایی مواجه می‌شد؛ اما هیچ‌کدام از آن‌ها ساخته نمی‌شدند.
زاها حدید در سال‌های ابتدایی طراحی‌های بزرگ و بلندپروازانه‌ای انجام داد که ساخته نشدند.
نمایش طرح های اجرا نشده خانم حدید در نمایشگاه طراحی‌های ساختارشکنانه در موزه‌ی هنر نیویورک در سال 1988 باعث شد او شهرتی جهانی کسب کند. و پس از آن بود که کارهای او یکی پس از دیگر به مرحله اجرا رسید.
خانواده
زاها حدید در 31 اکتبر 1950 در بغداد عراق در خانواده ای بانفوذ و ثروتمند به دنیا آمد. پدرش، محمد الحاج حسین حدید، یک صنعتگر ثروتمند اهل موصل بود. او در سال 1932 گروه لیبرال چپ الاهالی را تأسیس کرد. او یکی از بنیانگذاران حزب دموکراتیک ملی در عراق بود و پس از سرنگونی پادشاه پس از کودتای 1958 عراق برای دولت ژنرال عبدالکریم قاسم وزیر دارایی بود.
مادرش، وجیها السابونجی، هنرمندی اهل موصل و برادرش فولث حدید نویسنده، حسابدار و متخصص در امور عرب بود. حدید یک بار در مصاحبه ای اشاره کرد که چگونه سفرهای او به شهرهای باستانی سومری در جنوب عراق باعث علاقه او به معماری شد. در اوایل تحصیل، او در یک مدرسه کاتولیک تحصیل کرد که شامل دانشجویان فرانسوی، مسلمان و یهودی بود. او خود از یک خانواده عرب مسلمان سنی بود. تحصیلات متوسطه او در دانشگاه آمریکایی بیروت آغاز شد. تمرکز اصلی او ریاضیات بود. در دهه 1960 حدید در مدارس شبانه روزی در انگلستان و سوئیس تحصیل کرد.
استاد سابق او، کولهاس، او را در دوران فارغ التحصیلی به عنوان “سیاره ای در مدار خودش” توصیف کرد. زنگلیس او را برجسته ترین شاگردی توصیف کرد که تا به حال داشته است.
دوران کاری
پس از فارغ التحصیلی در سال 1977، او برای کار نزد استادان سابق خود، کولهاس و زنگلیس، در دفتر معماری متروپولیتن در روتردام هلند رفت. از طریق ارتباط خود با کولهاس، او با مهندس معمار پیتر رایس آشنا شد که در مراحل اولیه کارش از او حمایت کرد.
او شرکت معماری خود را به نام Zaha Hadid Architects در سال 1980 در لندن افتتاح کرد. در اوایل دهه 1980، سبک حدید با طرح های بسیار دقیق و حرفه ای خود، مخاطبان را با سبک معماری مدرن آشنا کرد. در آن زمان مردم بر طرح های پست مدرنیسم متمرکز بودند بنابراین طرح های او رویکردی متفاوت به معماری بود که او را از دیگر طراحان متمایز می‌کرد.
او سپس کار خود را با تدریس معماری آغاز کرد. ابتدا در انجمن معماری سپس در طول سال ها در دانشکده طراحی هاروارد، دانشگاه کمبریج، دانشگاه شیکاگو، Hochschule für bildende Künste در هامبورگ، دانشگاه ایلینوی در شیکاگو و دانشگاه کلمبیا تدریس کرد. او شهرت اولیه خود را با سخنرانی و طرح ها و پروژه های رنگارنگ خود به دست آورد که به طور گسترده در مجلات معماری منتشر شد اما تا حد زیادی ساخته نشده باقی ماند.
پروژه های بلندپروازانه اما ساخته نشده او شامل طرحی برای پیک در هنگ کنگ (1983) و طرحی برای خانه اپرایی در کاردیف بود. طرح او توسط هیئت داوران مسابقه به عنوان بهترین انتخاب شد اما دولت ولز از پرداخت هزینه آن خودداری کرد. شهرت او در این دوره عمدتاً به آموزش و نقاشی های تخیلی و رنگارنگی که از ساختمان های پیشنهادی اش می کشید استوار بود. شهرت بین المللی او در سال 1988 به شدت افزایش یافت، زمانی که او برای نمایش طراحی ها و نقاشی های خود به عنوان یکی از هفت معمار انتخاب شد که برای شرکت در نمایشگاه به سرپرستی فیلیپ جانسون و مارک ویگلی در موزه هنر مدرن نیویورک انتخاب شد.
معمار کاغذی
حدید به عنوان یک “معمار کاغذی” شناخته شد به این معنی که طرح های او آنقدر آوانگارد بودند که نمی توانستند از مرحله طراحی فراتر رفته و در واقعیت ساخته شوند. این تصور از او زمانی بیشتر شد که طرح های زیبای او – اغلب به شکل نقاشی های رنگی با جزئیات بسیار عالی – به عنوان آثار هنری در موزه های بزرگ به نمایش گذاشته شد.
اولین پروژه های ساخته شده
اولین پروژه بزرگ ساخته شده حدید ایستگاه آتش نشانی ویترا (1993) در ویل آم راین آلمان بود. این سازه که از مجموعه ای از صفحات با زاویه تند تشکیل شده است، شبیه پرنده در حال پرواز است. دیگر آثار ساخته شده او از این دوره شامل پروژه مسکن IBA Housing (1993) در برلین، فضای نمایشگاهی Mind Zone (1999) در گرینویچ لندن و فضای نمایشگاهی Land Formation One (1999) در Weil am بود.
ستاره شدن زاها حدید
در سال 2010، طرح تخیلی جسورانه حدید برای موزه هنر و معماری معاصر MAXXI در رم جایزه استرلینگ مؤسسه سلطنتی معماران بریتانیا (RIBA) را برای بهترین ساختمان توسط یک معمار بریتانیایی که در سال گذشته تکمیل شد برای او به ارمغان آورد. او دومین جایزه استرلینگ را در سال بعد برای ساختاری که برای آکادمی Evelyn Grace، یک مدرسه متوسطه در لندن طراحی کرد بوده دریافت کرد.
طرح موج دار سیال حدید برای مرکز حیدر علی اف، یک مرکز فرهنگی، در سال 2012 در باکو آذربایجان افتتاح شد. او برنده طرح سال موزه طراحی لندن در سال 2014 شد. زاها حدید اولین زنی بود که این جایزه را به دست آورد. از دیگر کارهای برجسته او می توان به مرکز ورزش های آبی لندن که برای المپیک 2012 ساخته شد اشاره کرد. موزه هنر الی و ادیث برود که در سال 2012 در دانشگاه ایالتی میشیگان در شرق لنسینگ میشیگان افتتاح شد و برج نوآوری باشگاه جوکی برای دانشگاه پلی تکنیک هنگ کنگ از دیگر آثار این زن قدرتمند هنر است. دستاوردهای خارق العاده حدید با توجه به اینکه او در صنعتی کار می کرد که عمدتاً در اختیار مردان قرار داشت بسیار قابل توجه بود.
زندگی حرفه ای زاها حدید
اولین پروژه موفقیت آمیز او “ایستگاه آتش نشانی ویترا” در ویل آم راین آلمان بود. این پروژه از سال 1989 تا 1993 به طول انجامید. این ساختمان در حال حاضر به موزه تبدیل شده است.
در سال 1994، طرح او برای “خانه اپرای خلیج کاردیف” در ولز انتخاب شد. این اتفاق تأثیر مثبتی بر شناخت زاها حدید و شهرت او داشت. اما متأسفانه ساختمان مورد تأیید قرار نگرفت زیرا شهر تصمیم گرفت به جای آن پول را برای یک استادیوم خرج کند.
موفقیت بزرگی در سال 1998 به دست آمد که طراحی او برای “مرکز هنرهای معاصر روزنتال” انتخاب شد. این اولین پروژه آمریکایی او بود و دو جایزه دریافت کرد، “جایزه موسسه سلطنتی معماران بریتانیا” در سال 2004 و “جایزه معماری آمریکایی” از “The Chicago Athenaeum” در سال بعد.
او در حرفه خود به عنوان یک معلم، در دهه 1990 کرسی استادی سالیوان را در دانشکده معماری شیکاگو در دانشگاه ایلینویز داشت. او همچنین استاد مهمان در مؤسسات مختلف از جمله Hochschule für bildende Künste Hamburg (HFBK Hamburg)، دانشکده معماری Knowlton در دانشگاه ایالتی اوهایو و استودیوی کارشناسی ارشد در دانشگاه کلمبیا بود.
در سال 2005، طرح او برای “مرکز آبی المپیک” برای “بازی های المپیک 2012” انتخاب شد.
آثار عمده
او در سال 2003 ساختمان “مرکز هنرهای معاصر لوئیس و ریچارد روزنتال” را تکمیل کرد. این اولین موزه آمریکایی بود که توسط یک زن طراحی شد. در سال 2010، طرح ساختمان Maxxi او جایزه استرلینگ را دریافت کرد.
جوایز و دستاوردهای زاها حدید
فهرست دستاوردهای شخصی حدید به بیش از 100 جایزه و افتخار می رسد. او اولین جایزه خود را در سال 1982 دریافت کرد.
در سال 2004 او اولین زن و یکی از جوان ترین دریافت کنندگان جایزه پریتزکر برای معماری شد. این جایزه معمولاً در سراسر جهان به عنوان بالاترین جایزه و افتخار معماری شناخته می شود.
جایزه معماری پریتْزْکِرهر ساله «به‌منظور بزرگداشت معمار یا معمارانی زنده اهدا می‌شود که آثار ساخته‌شده ایشان دلالت بر ترکیبی از صفاتی چون استعداد، بینش و تعهد داشته و از طریق هنر معماری خدماتی قابل توجه و پیوسته را به بشریت و محیط مصنوع کرده‌اند.
او در سال ۲۰۱۲ لقب تشریفاتی بانو (Dame) از ملکه بریتانیا دریافت کرد.
در سال 2014، مرکز فرهنگی حیدر علی اف که توسط او طراحی شده بود، برنده جایزه طراحی موزه طراحی سال شد.
حدید به عنوان عضو افتخاری آکادمی هنر و ادبیات آمریکا و عضو افتخاری موسسه معماران آمریکا انتخاب شد. او عضو هیئت امنای بنیاد معماری بود.
حدید در سال 2002 برنده مسابقه طراحی بین المللی برای طراحی طرح جامع یک شمال سنگاپور شد.
در سال 2006، او با یک نمایش گذشته نگر شامل کل آثار او در موزه گوگنهایم در نیویورک تجلیل شد. در آن سال او همچنین مدرک افتخاری را از دانشگاه آمریکایی بیروت دریافت کرد.
او در سال 2008 در فهرست فوربس از 100 زن قدرتمند جهان در رتبه 69 قرار گرفت. به عنوان یک متفکر تأثیرگذار در شماره TIME 100 در سال 2010 معرفی شد. در سپتامبر 2010، New Statesman، زاها حدید را در نظرسنجی سالانه خود از 50 چهره تأثیرگذار جهان در سال 2010 در رتبه 42 قرار داد.
در سال 2013، او به عنوان یکی از 100 زن قدرتمند در بریتانیا توسط رادیو بی بی سی انتخاب شد.
در سال‌های 2014، 2015 و 2016، حدید در فهرست تأثیرگذارترین افراد در بریتانیا توسط دبرت انتخاب شد. در ژانویه 2015، او نامزد دریافت جایزه خدمات به علم و مهندسی در جوایز مسلمانان بریتانیا شد.
او برنده جایزه استرلینگ معتبرترین جایزه معماری بریتانیا شد. او همچنین پلازا و پارک طراحی Dongdaemun را در سئول کره جنوبی طراحی کرد که مرکز جشن های تعیین شهر به عنوان پایتخت طراحی جهانی 2010 بود.
در سال 2015، او اولین زنی بود که مدال طلای سلطنتی اعطا شده توسط موسسه سلطنتی معماران بریتانیا را دریافت کرد.
در سال ۲۰۱۶ پس از اتمام ساخت پروژه‌ی آنتورپ در بلژیک مسئولان این شهر به پاس طراحی او، میدان روبه‌رویی این ساختمان را میدان زاها حدید نام نهادند.
گوگل در 31 مه 2017 دستاوردهای خود را با یک Doodle جشن گرفت برای بزرگ داشت تاریخی در سال 2004 که در آن حدید اولین زنی شد که جایزه معتبر معماری پریتزکر را برد.
1982: مدال طلا طراحی معماری، معماری بریتانیا
1994: جایزه معماری اریش شلینگ
2001: جایزه Equerre d’argent
2002: جایزه دولتی اتریش برای معماری برای Bergiselschanze
2003: جایزه اتحادیه اروپا برای معماری معاصر برای پایانه تراموا و پارکینگ استراسبورگ در هوئنهایم، فرانسه
2003: (CBE) برای خدمات به معماری
2004: جایزه پریتزکر
2005: جایزه معماری آلمان برای ساختمان مرکزی کارخانه BMW در لایپزیگ
2005: جایزه طراح سال برای طراحی میامی
2005: جایزه اروپایی RIBA برای ساختمان مرکزی BMW
2006: جایزه اروپایی RIBA برای مرکز علمی Phaeno
2007: مدال توماس جفرسون در معماری
2008: جایزه اروپایی RIBA برای راه آهن کابلی نوردپارک
2009: جایزه امپریال
2010: جایزه اروپایی RIBA برای MAXXI
2012: جایزه جین درو برای “کمک برجسته به جایگاه زنان در معماری”
2012: عضو هیئت داوران برای اعطای جایزه پریتزکر
2013: چهل و یکمین برنده جایزه Veuve Clicquot UK Business Woman Award
2013: عضو بین المللی منتخب، انجمن فلسفی آمریکا
او همچنین عضو هیئت تحریریه دایره المعارف بریتانیکا بود
زندگی شخصی
حدید هرگز ازدواج نکرد و فرزندی نداشت. او بسیاری از کلیشه های اجتماعی را شکست تا به عنوان الگویی برای زنان مسلمان ظاهر شود و فرصت هایی را برای زنان و همچنین مسلمانان باز کرد تا معمار شوند.
مرگ
زاها حدید در 31 مارس 2016 در سن 65 سالگی بر اثر سکته قلبی در بیمارستانی در میامی درگذشت. او در طول دوران فعالیت حرفه‌ای خویش حدود ۹۵۰ پروژه را در ۴۴ کشور به اجرا درآورد که پروژه هتل فرشته پاسارگاد در تهران یکی از آثار اوست.
سخن آخر
در این مقاله یکی از زنان موفق در حوزه هنر را معرفی کردیم و در دوره چگونه کارآفرین خود ساخته باشیم سعی داریم شما را بیشتر با ذهنیت و مدیریت یک کسب و کار آشنا کنیم.
