فرسودگی شغلی پدیده‌ای است فرسایشی. این عارضه زمانی رخ می‌دهد که فرد در نتیجه فشار شغلی دائم و مکرر ناچار به تجربه فشار روانی، اضطراب و خستگی طولانی در حرفه و کار خود شود. فرسودگی شغلی می‌تواند منجر به فرسودگی جسمی، عاطفی و روانی شود و تأثیر قابل توجهی بر زندگی شخصی و حرفه‌ای فرد داشته باشد. در این مقاله، مفهوم فرسودگی شغلی را با نگاهی اجمالی به علل، علائم و آثار آن بررسی خواهیم کرد. همچنین راه‌های مختلف درمان و پیشگیری از فرسودگی را برایتان خواهیم گفت.
فرسودگی شغلی چیست؟
فرسودگی شغلی حالتی از فرسودگی عاطفی، جسمی و ذهنی است که در نتیجه اضطراب زیاد و طولانی مدت در محیط کار، ایجاد می‌شود. فرسودگی شغلی با احساس ناامیدی، بدبینی و اجتناب از کار مشخص می‌شود. این امر یک فرآیند تدریجی است که می‌تواند در طول زمان ایجاد شود و تشخیص آن در مراحل اولیه دشوار است.
این پدیده می‌تواند هر فردی را در هر حرفه‌ای تحت تأثیر قرار دهد. اما در مشاغل پر تنش از جمله مراقبت‌های بهداشتی، مددکاری اجتماعی، اجرای قانون و حرفه‌های آموزشی احتمال این که فرد به فرسودگی شغلی دچار شود، بیشتر خواهد بود. افرادی که به شدت به کار خود متعهد هستند و احساس مسئولیت زیاد دارند نیز بیشتر در معرض این مشکل قرار می‌گیرند.
علل بروز مشکل
عوامل زیادی در ایجاد این مشکل نقش دارند. دلیل ابتلا به این عارضه می‌تواند از فردی به فرد دیگر متغیر باشد. به بیان دیگر دلایل ایجاد این پدیده ممکن است در هر موقعیتی متفاوت از دیگر موقعیت‌ها باشد. همچنین فرسودگی شغلی می‌تواند ناشی از یک علت مشخص و یا ترکیبی از علت‌های گوناگون باشد. با این حال به طور کلی شایع‌ترین علل فرسودگی شغلی عبارتند از:
حجم کاری بالا
افرادی که حجم کاری بیش از حد دارند، بیشتر به فرسودگی شغلی دچار می‌شوند. این امر می‌تواند به دلیل فشار ناشی از انجام ضرب الاجل ها، رسیدگی به وظایف بسیار و یا ساعات طولانی کار باشد.
عدم کنترل بر کار و محیط کاری
عدم کنترل بر محیط کار می‌تواند منجر به احساس درماندگی و فرسودگی شغلی شود. این عارضه می‌تواند در اثر فقدان استقلال، قدرت تصمیم گیری، ناتوانی در تأثیرگذاری بر تصمیماتی که بر شغل فرد تأثیر می‌گذارد؛ مانند برنامه، تکالیف یا حجم کاری وی حاصل شود.
ابهام نقش
انتظارات شغلی نامشخص یا ابهام نقش می‌تواند باعث ایجاد استرس و سردرگمی در فرد شود و در نتیجه منجر به فرسودگی شغلی گردد. افرادی که دریافت واضح و مشخصی از حیطه‌ی اختیارات خود یا انتظارات سرپرست یا دیگران نسبت به خود ندارند؛ به احتمال زیاد در محل کار احساس راحتی نخواهند داشت.
تعارض بین فردی
روابط دشوار با همکاران، سرپرستان یا مشتریان می‌تواند منجر به فرسودگی شغلی شود. داشتن ارتباط پر تنش با افراد حاضر در مجموعه‌ی کاری یکی از عوامل مهم در ایجاد این مشکل است.
حمایت ناکافی
عدم حمایت همکاران، سرپرستان یا سازمان می‌تواند احتمال ابتلا به این مشکلات را تشدید کند. افرادی که از حمایت و پشتیبانی مدیران و همکاران خود در محیط کاری بهره می‌برند؛ نشاط و کارایی بیشتری از خود نشان می‌دهند.
علائم فرسودگی شغلی
در اغلب مواقع شروع کسب و کار با احساس رضایت شغلی، انگیزه کافی برای ادامه کار و مبارزه با مشکلات همراه است. اما به مرور زمان ممکن است فرد احساس کند انگیزه کافی برای انجام کارهای روزمره در محیط کسب و کار خود را ندارد و هنگامی که سر کار حاضر می‌شود، دوست دارد سریع‌تر این زمان پایان پذیرد.
برخی افراد ممکن است سال‌های زیادی، با شور و هیجان به کسب و کار خود ادامه دهند؛ ولی افرادی که شرایط کاری مساعدی ندارند یا از نظر روحی ضعیف‌تر هستند، به مرور خستگی بر آن‌ها غلبه می‌کند.
این افراد، دوره‌هایی از عصبانیت افسردگی، ناامیدی، اضطراب و نارضایتی را در سطح بالاتر از حد معمول نشان می‌دهند. همچنین در اکثر مواقع، از خستگی یا نقصان عاطفی شکایت می‌کنند اما معمولاً اولین علامتی که بیانگر فرسودگی شغلی است کاهش شور شوق در کار است.
این موضوع یک اختلال روانی نیست اما باید این مشکل را جدی گرفت. پدیده فرسودگی می‌تواند بر تمام بخش‌های سلامتی فرد تأثیر بگذارد و در مدت طولانی به بخش‌های دیگر زندگی نیز نفوذ کند و در نتیجه باعث احساس ناامیدی در فرد شود.
علائم این مشکل می‌تواند جسمی، عاطفی و ذهنی باشد. برخی از رایج‌ترین علائم فرسودگی شغلی عبارتند از:
خستگی جسمانی
افرادی که فرسودگی شغلی را تجربه می‌کنند ممکن است همیشه احساس خستگی داشته باشند، حتی پس از یک خواب خوب. در مراحل ابتدایی ابتلا به این مشکل، فرد در بیشتر روزها احساس خستگی و کمبود انرژی می‌کند. در صورت ادامه شرایط، خستگی فیزیکی و روانی فرد تشدید شده و احساس می‌کند که انرژی وی تخلیه شده است. همچنین امکان دارد نسبت به روزهای پیش‌رو هم نوعی احساس ترس داشته باشد.
برای بالا بردن انگیزه و انرژی خود باید بدانید چگونه انگیزه خود را افزایش دهید.
خستگی عاطفی
فرسودگی شغلی می‌تواند منجر به احساس پوچی، ناامیدی و بی‌انگیزگی شود. در آغاز ابتلا به این پدیده، فرد دچار احساس ناراحتی خفیف، گهگاهی ناامیدی، احساس گناه و بی‌ارزش بودن می‌شود. با پیش رویی این عارضه، احساس افسردگی و علائم آن در فرد تشدید خواهد شد.
مشکلات شناختی
افرادی که دچار فرسودگی شغلی می‌شوند ممکن است در تمرکز، به خاطر سپردن جزئیات یا تصمیم گیری مشکل داشته باشند. عدم تمرکز و توجه یعنی نداشتن انرژی کافی برای تکمیل وظائف خود؛ حتی کارهای بسیار ساده و پیش‌پاافتاده.
جدایی
فرسودگی شغلی می‌تواند منجر به احساس جدایی از کار، همکاران و مشتریان شود. در مراحل اولیه بروز این عارضه فرد در برابر رفتارهای اجتماعی مقاومت از خود نشان می‌دهد. به عنوان مثال تمایلی به بیرون رفتن ندارد و یا مایل است که در اتاق خود تنها باشد. در مراحل بعدی حرف زدن دیگران باعث حس ناراحتی و عصبانیت در او می‌شود. به طور کلی رفتار فرد در این حالت به گونه‌ای است که تعامل خود را با دیگران به حداقل می‌رساند.
تحریک پذیری
فرسودگی شغلی می‌تواند باعث شود که افراد تحریک پذیر، تند مزاج و به راحتی ناامید شوند. شرایط کاری استرس‌زا معمولاً محرک بدخلقی است. این باعث می‌شود که واکنش‌های عصبی و نادرست در فرد تنها به محیط کاری وی محدود نشود و رفته رفته در زندگی شخصی او هم نفوذ پیدا کند. افرادی که دچار این پدیده روحی می‌شوند ممکن است حتی در شرایطی که مسبب بدخلقی و عصبانیت آن‌ها هم وجود ندارد، واکنش‌های عصبی از خود بروز دهند. آن‌ها از نظر روانی به سرعت تحریک می‌شوند و از خود بدخلقی نشان می‌دهند.
اثرات فرسودگی شغلی
همانطور که گفتیم فرسودگی شغلی پیامدی از فشار شغلی دایم و مکرر است. این امر موجب می‌شود که شخص در محیط کاری خود احساس فشار روانی کند. در موضوع بحث ما این فشار، دایمی و مکرر است که در نهایت به احساس فرسودگی تبدیل خواهد شد. به عبارت دیگر، فرسودگی شغلی پاسخی تأخیری به عوامل استرس‌زای مزمن هیجانی و بین فردی در حیطه مشاغل است.
فرسودگی شغلی می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر زندگی شخصی و حرفه‌ای افراد داشته باشد. برخی از رایج‌ترین اثرات بیماری عبارتند از:
کاهش بهره وری
این مشکل می‌تواند منجر به کاهش بهره وری شود. در این حالت ممکن است که تمرکز و انجام وظایف برای فرد دشوار شود. چرا که شخص نمی‌تواند از تمام و یا قسمت اعظم توان، استعداد و انرژی جسمی و روانی خود برای انجام کار استفاده کند.
عملکرد ضعیف شغلی
بروز این مساله می‌تواند منجر به عملکرد ضعیف شغلی شود زیرا بسیار محتمل است که افراد دچار به این عارضه، انگیزه خود را از دست بدهند.
مشکلات سلامت جسمانی
فرسودگی شغلی می‌تواند منجر به مشکلات جسمی مانند سردرد، کمردرد و مشکلات گوارشی شود. افرادی که از این عارضه رنج می‌برند اصولاً دارای انرژی کم و خستگی بیش از حد هستند. از دیگر نشانه‌های مشکلات جسمانی افراد مبتلا به افسردگی شغلی عبارتند از: تهوع، کم خوابی و تغییراتی در عادات غذائی.
مشکلات سلامت روان
فرسودگی شغلی همچنین می‌تواند منجر به مشکلات سلامت روان مانند افسردگی و اضطراب شود. گزارش‌ها نشان می‌دهد که افراد مبتلا به فرسودگی شغلی، فرسودگی عاطفی را نیز تجربه می‌کنند. افسردگی، احساس درماندگی، احساس عدم کارایی در شغل خود و مواردی از این قبیل، همگی نمونه هایی از فرسودگی شغلی هستند.
مشکلات روابط
فرسودگی شغلی می‌تواند منجر به مشکلات روابط هم در محل کار و هم در زندگی شخصی شود. در بسیاری از مواقع فرد دچار این عارضه از لحاظ روان شناختی حالت کناره گیری پیشه مي کند و از برقرار ارتباط امتناع خواهد کرد.
راه‌های درمان فرسودگی شغلی
خوشبختانه راه‌های زیادی برای درمان و پیشگیری از فرسودگی شغلی وجود دارد. برخی از موثرترین درمان‌ها برای این مشکل عبارتند از:
- مراقبت از خود
مراقبت از خود یکی از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری و درمان فرسودگی شغلی است. این امر شامل خواب کافی، استفاده از یک رژیم غذایی سالم و انجام ورزش منظم است. همچنین ضروری است تا افراد زمانی را برای پرداختن به سرگرمی ها، استراحت و فعالیت‌های اجتماعی خود اختصاص دهند.
- به دنبال حمایت باشید
صحبت با همکاران، دوستان یا اعضای خانواده در مورد استرس ناشی از کار می‌تواند به کاهش فرسودگی کمک کند. کمک گرفتن از یک درمانگر یا مشاور نیز می‌تواند بسیار مفید باشد.
- مدیریت زمان
مدیریت مؤثر زمان می‌تواند به کاهش استرس و جلوگیری از فرسودگی کمک کند. این مقوله شامل اولویت بندی وظایف، تفویض اختیار در صورت لزوم و تعیین اهداف واقع بینانه است.
- تعادل بین کار و زندگی
حفظ تعادل بین کار و زندگی امری ضروری برای جلوگیری از فرسودگی شغلی است. این مقوله شامل تعیین حد و مرز بین کار و زندگی شخصی، استراحت در طول روز کاری و اجتناب از کار زیاد است.
- رفع مشکلات محل کار
پرداختن به مسائل محل کار مانند حجم کاری، ابهام نقش و تعارضات بین فردی می‌تواند به کاهش استرس و جلوگیری از فرسودگی کمک کند. این امر می‌تواند شامل صحبت با یک سرپرست یا نماینده منابع انسانی یا درخواست حمایت از یک اتحادیه یا سایر گروه‌های مدافع باشد.
سخن پایانی
فرسودگی شغلی پدیده‌ای رایج است که می‌تواند تأثیر جدی بر زندگی شخصی و حرفه‌ای افراد داشته باشد. در واقع استرس طولانی مدت می‌تواند منجر به خستگی جسمی، عاطفی و ذهنی در فرد شود.
خوشبختانه، راه‌های زیادی برای پیشگیری و درمان فرسودگی شغلی وجود دارد، از جمله مراقبت از خود، جست‌وجوی حمایت، مدیریت زمان، تعادل بین کار و زندگی و رسیدگی به مسائل محل کار. با انجام اقداماتی برای پیشگیری و درمان فرسودگی شغلی، افراد می‌توانند سلامت خود را حفظ کرده و از شغل و حرفه‌ی خود لذت ببرند.
دوره های آکادمی سیمرغ در وهله اول تلاش می کند شما را با فرسودگی شغلی آشنا و راه های مقابله با آن را به شما ارائه کند و سپس با آموزش مهارت های فردی و کاری به شما کمک می کند بتوانید در راه اندازی یک کسب و کار موفق عمل کنید.
برای دریافت اطلاعات بیشتر درباره دوره ها و نحوه ثبت نام در آن ها می توانید با کارشناسان پشتیبانی و فروش ما تماس بگیرید.
